Vogel van de week
Tekst Hans Peeters
Het lijkt op de titel van een nieuw Suske en Wiske-album. In werkelijkheid gaat het om de bezegeling van een kortstondig liefdesmoment. Na de paring nemen kluten afscheid van elkaar door even met de snavels tegen elkaar te aaien.
Voorjaar in Gruttoland
Het voorjaar is misschien wel de mooiste tijd om Gruttoland te bezoeken. Terwijl ik dit schrijf, realiseer ik me dat ik de andere weken en maanden onrecht aan doe. Van maart tot november is Gruttoland ‘the place to be’ of in goed Fries ‘it beste plâk om te wêzen’.
Maar eerlijk is eerlijk in april – mei is het er een drukte van jewelste met zingende, baltsende en kissebissende vogels. We zien tureluurs, scholeksters, bergeenden, visdieven en grutto’s. Vooral heel veel grutto’s.
Liefde op het eerste gezicht
Nog een andere soort springt meteen in het oog, de kluut. Een soort om eens even bij stil te staan.
Ik kan me mijn eerste ontmoeting met een kluut nog goed herinneren. Wat een prachtige vogel! Een smetteloos wit verenpak afgebiesd met zwarte contouren. De gitzwarte kop die overgaat in een sierlijke omhoog gebogen haast breekbare snavel. Onder dit prachtige geheel een stel lange lichtblauwe poten. Ik was op slag verliefd op die fraaie lange benen.
Bevroren pose
Vanuit een van de hutten van Gruttoland laten we al dit vogelmoois op ons inwerken. Voor ons scharrelen twee kluten een beetje om elkaar heen. Al wadend zwiepen ze met de sabelachtige snavel van links naar rechts door het water. Menig insect, worm of kreeftje verdwijnt op deze manier in de hongerige kelen.
Van het ene op het andere moment blijft het vrouwtje, zo zal later blijken, stil staan. Ze strekt de kop naar voren en neemt een horizontale houding aan met de buik net boven water. Madam bevriest in haar pose en toont op deze wijze aan manlief dat ze tot paren bereid is.
Liefdesritueel
Eerst toont hij geen enkele interesse. Al etend draait hij in steeds kleinere rondjes om haar heen. Dan gaat ie naast haar staan en spat met zijn snavel links en rechts water over haar heen. Dat is het moment dat hij haar bestijgt en zich met wapperende vleugels in evenwicht houdt op haar rug. Het moment suprême duurt zoals bij alle vogels slechts enkele seconden. Maar dan gebeurt er iets bijzonders. Op het moment dat hij van haar afstapt lopen de vogels zij aan zij enkele meters gelijk op. Tegelijkertijd wrijven ze de snavels tegen elkaar, alsof ze met een innige afscheidskus uit elkaar gaan. Een klutenkus is een van de mooiste momenten waar je als vogelliefhebber getuige van kunt zijn.
Kluten op Gruttoland
Boer Murk over de kluten op Gruttoland: “In 2005 hebben we de eerste plas gegraven met een primitief fotohutje erbij; een jaar later ging er water in. Het duurde nog een jaar (2007) dat de eerste kluten verschenen. Het jaar daarop broedden er 4 paar, die 10 kuikens grootbrachten. De kuikens werden geringd door J.T. Hendriksma en in de jaren daarna hebben ook een aantal van die kuikens hier weer gebroed. Sindsdien broeden ze elk jaar op Gruttoland in wisselende aantallen. 2019 was een topjaar met 28 paar.”
AC en AW
In 2014 werden de eerste kluten van kleurringen voorzien op Gruttoland. In dat jaar werd een klutenman als AC geringd en een vrouw met AW. Die twee vormden in de jaren 2016, 2017 en 2018 een paar en brachten in 2017 een kuiken groot. Dit jong werd geringd als JJ.
Tot zijn vreugde zag boer Murk afgelopen jaar (2021) zowel AC, AW als JJ weer in de plas van Gruttoland aanwezig. Alleen waren zowel AC als AW nu in gezelschap van een andere partner. “Het zijn toch net mensen,” laat Murk zich ontvallen.
Kluut met acht poten
Kluten zijn overigens een heel broedseizoen trouw aan elkaar. Uiteraard legt zij de eieren, maar zowel pa als ma nemen plaats op het nest om te broeden. De jongen verlaten meteen na het uitkomen het nest en volgen hun ouders. Ze foerageren zelfstandig, maar worden door zowel pa als ma warm gehouden als dat nodig. Bij een onverwachte regenbui schuilen de jongen onder de oudervleugels. Op zo’n moment lijkt het alsof de kluut drie of vier paar poten heeft.
Het klutengezin blijft tot aan het eind van de zomer bij elkaar. De tijd dat alle kluten verzamelen en naar Zuidwest-Europa en West-Afrika vliegen om te overwinteren.
Klutenpaspoort
Herkenning: witte vogel met zwarte hals, kop en vleugelranden, lange lichtblauwe poten, kenmerkende omhoog gebogen snavel.
Lengte: 42 – 45 cm incl. snavel van 8 cm
Spanwijdte: 72 – 83 cm
Geluid: melodieus kluut kluut
Voedsel: op Gruttoland hoofdzakelijk muggenlarven; in het algemeen insecten, kreeftachtigen en wormen die ze al maaiend met hun snavel in het water vangen
Gedrag: zijn erg territoriaal en agressief naar andere soorten
Leefgebied: broedt langs zoet en brak, ondiep water, vaak op eilandjes met weinig vegetatie.
Nest: kuiltje in de grond van plantaardig materiaal en schelpjes
Aantal eieren: 4 stuks
Broedduur: 23 – 25 dagen
Nestvlieders: jongen volgen meteen na uitkomen de ouders en foerageren zelfstandig
Vliegvlug: kunnen na 35 – 42 dagen vliegen
Trek: trekken in najaar in groepen naar Zuidwest-Europa en West-Afrika
Voorkomen: Wad- en kustvogel. In Nederland broeden 7.000 tot 10.000 paren.
Gruttoland: broedt vanaf 2008, aantal varieert van 4 (2008) tot 28 (2019)
