Tekst en foto’s Hans Peeters
Sinds 1977 houdt boer Murk de broedgegevens van grutto, kievit, scholekster en tureluur zo nauwkeurig mogelijk bij. Daarvoor worden elk jaar vier tellingen georganiseerd. De eerste telling vond traditioneel plaats op Koninginnedag. Vanaf 2014 wijzigde de koninginnetelling in een koningstelling en werd verplaatst naar 27 april. Afgelopen zaterdag was het dus weer zo ver.
In een brede linie gaan de tellers over het veld
Boer Murk houdt zorgvuldig de administratie bij.
Bij de koningstelling lopen twintig tot dertig personen over de breedte van de weidevogelpercelen in een min of meer rechte lijn en zoeken naar de aanwezige nesten. Elk gevonden nest wordt nauwkeurig in kaart gebracht. De uitslag van deze telling geeft een eerste indicatie over hoe het broedseizoen mogelijk gaat verlopen. De aantallen broedparen kunnen in de daarop volgende weken flink oplopen, wat afhankelijk is van onder andere de weersomstandigheden. Na de koningstelling wordt er driemaal een alarmtelling gehouden. Deze vindt plaats in het kader van agrarisch natuurbeheer. Tijdens die tellingen worden niet de nesten gezocht, maar de alarmerende vogels genoteerd.
Nest van een grutto
Nest van een tureluur
Nest kluut / foto Rienke Jelle Hibma
Koude voorjaar
De grote vraag was of het koude en natte voorjaarsweer tot nu toe, invloed heeft op het broedseizoen van de vogels. Om klokslag 14.00 uur gingen we met 22 mannen het veld in. Iedereen droeg kaplaarzen en dat was geen overbodige luxe. Het leek wel of alle ‘vogeltjesland’ dat we telden één groot plasdras was. Murk had de koeien naar binnen moeten halen vanwege het natte land en daar staan ze nu nog steeds.
Vandaag, Koningsdag 2024, werkte het weer in ieder geval mee. Het bleef de gehele middag wonderwel droog en aan het eind kwam de zon er zelfs even door.
De tellers in linie en op de voorgrond een kievitsnest
Grutto / foto Edwin ter Hennepe
Vrijwillige tellers
De vrijwillige tellers stelden zich in een rechte lijn op met een tussenruimte van steeds ongeveer twee meter. De meesten waren in het verleden echte eierzoekers en kregen dat als kind met de paplepel ingegeven. Ongelooflijk hoe hun scherpe ogen over de bodem spiedden en nesten wisten op te sporen. Iets waar ik als zeventigjarig groentje alleen maar bewondering voor kan hebben. Over een breedte van zo’n vijftig meter werden alle percelen van voor tot achter doorlopen. Natuurlijk vindt er tijdens zo’n telling verstoring plaats. Maar door met zoveel mensen gelijktijdig door het veld te gaan is de verstoring van korte duur. En al die voetstappen van zoveel mensen laten een wirwar van sporen na. Predatoren zoals bijvoorbeeld marterachtigen, volgen normaal een spoor dat vaak naar een nest leidt. Met zoveel sporen ziet de predator door de bomen het bos niet meer en is de kans op het vinden van nest klein.
Gruttonest, gepredeerd door waarschijnlijk een hermelijn
Zelfs de meest geharde eierzoeker, smelt weg bij een nest met jonge grauwe gansjes
Predatie
Predatie is overigens wel een item dit jaar. Van de grutto vonden we maar liefst zeven nesten, die gepredeerd waren. Lege eierdoppen waren het stille bewijs. Op een enkele zwarte kraai na is de meerderheid van predatie toch toe te schrijven aan de hermelijn. Nu de meeste muizen door de hoge waterstand verdronken zijn, heeft de hermelijn ontdekt dat grutto-eieren ook prima smaken. Dat zijn helaas hele dure eieren. Als je kijkt hoeveel geld en moeite er gestoken wordt in Gruttoland, is elk gepredeerd ei er sowieso een teveel.
Nest wilde eend
Tureluur / foto Edwin ter Hennepe
Administratie
Elk gevonden nest werd door boer Murk nauwkeurig ingetekend op een plattegrond. Een precies werkje, want elke vergissing dient uitgesloten te worden. Bij elk nest werd een piketpaaltje met nummer geplaatst. Zo weet men welke nesten al geteld zijn en wat eventuele nieuwe zijn. Na afloop van de telling, toen alle vrijwilligers al enthousiast aan de koffie en het bier zaten, zat boer Murk in zijn eentje de administratie uit te werken. Iedereen was immers nieuwsgierig naar het eindresultaat.
Einde van de telling en de vrijwilligers begeven zich naar de koffie en het bier
Boer Murk werkt de administratie uit
En die is als volgt (tussen haakjes zijn de aantallen van respectievelijk 2023 en 2022 vermeld):
Slobeend 4 (5 – 6)
Krakeend 1 (2 – 0)
Kuifeend 1
Wilde eend 11 (8 – 4)
Meerkoet 5 (6 – 7)
Grauwe gans 1
Nijlgans 1
Oeverzwaluw 41 (94 – 2022 niet geteld)
Kleine plevier 0 (2 – 1)
Kluut 5 (11 -11)
Scholekster 3 (2 – 3)
Kievit 1 (3 – 11)
Tureluur 8 (9 – 1)
Grutto 51 + 7 gepredeerd (52 – 48)
De actuele boekhouding
Boer Murk geeft de uitslag van de telling door
Heel benieuwd zijn we hoe het verdere verloop van het broedseizoen zal zijn. De verwachting is dat gepredeerde grutto’s opnieuw gaan broeden en er nog veel oeverzwaluwen bij zullen komen. Koningstelling 2024 mag als geslaagd genoemd worden.
Het bericht Koningstelling 2024 verscheen eerst op Agrarisch Natuurfonds Fryslân.