Tekst en foto’s Hans Peeters
Sinds 1977 houdt boer Murk de broedgegevens van grutto, kievit, scholekster en tureluur zo nauwkeurig mogelijk bij. Daarvoor worden elk jaar vier tellingen georganiseerd. De eerste telling vond traditioneel plaats op Koninginnedag. Vanaf 2014 wijzigde de koninginnetelling in een koningstelling en werd verplaatst naar 27 april. Afgelopen donderdag was het dus weer zo ver.
De deelnemers aan de Koningstelling 2023
Bij de koningstelling lopen twintig tot dertig personen over de breedte van de weidevogelpercelen in een min of meer rechte lijn en zoeken naar de aanwezige nesten. Elk gevonden nest wordt nauwkeurig in kaart gebracht. De uitslag van deze telling geeft een eerste indicatie over hoe het broedseizoen mogelijk gaat verlopen. De aantallen broedparen kunnen in de daarop volgende weken flink oplopen, wat afhankelijk is van onder andere de weersomstandigheden. Na de koningstelling wordt er driemaal een alarmtelling gehouden. Deze vindt plaats in het kader van agrarisch natuurbeheer. Tijdens die tellingen worden de alarmerende vogels genoteerd.
In een breed lint zoeken de vrijwillige tellers de weilanden af / foto Douwe Struiksma
Intensief speurt men het grasland af naar nesten
Oranjedag
Iets voor 14.00 uur verzamelden zich afgelopen donderdag in totaal 29 mannen (vreemd genoeg was er geen enkele vrouw bij aanwezig) op het erf van boer Murk aan De Slachte. Onder hen Anne Finnema en Piet Postma, die met Murk, de enige zijn, die vanaf het allereerste begin sinds 1977 aan de jaarlijkse telling deelnemen.Voor ondergetekende was het de eerste keer dat hij bij een koningstelling aanwezig was. Kenmerkte dit voorjaar zich tot nu toe vooral als koud en nat, vandaag was een uitzondering. Koningsdag 2023 gaat de boeken in als een ware Oranjedag. Ondanks de lage temperatuur scheen het zonnetje vriendelijk en was het nagenoeg windstil. Alle ingrediënten waren aanwezig om er een succesvolle telling van te maken, althans als de vogels mee wilden werken.
Kievitsnest
Gruttonest
Wirwar aan sporen
Het gehele gezelschap begaf zich naar het verst gelegen weiland en na een welkomstwoord en korte instructie van Murk kon het feest beginnen. De vrijwillige tellers stelden zich in een rechte lijn op met een tussenruimte van steeds ongeveer twee meter. Over een breedte van zo’n zestig meter werd het gehele perceel van voor tot achter doorlopen. Meteen al klonk het boven ons grwieto-grwieto-grwieto van alarmerende grutto’s. Een goed teken. Natuurlijk vindt er tijdens zo’n telling verstoring plaats. Maar door met zoveel mensen gelijktijdig door het veld te gaan is de verstoring van korte duur. En al die voetstappen van zoveel mensen laten een wirwar van sporen na. Predatoren zoals bijvoorbeeld marterachtigen, volgen normaal een spoor dat vaak naar een nest leidt. Met zoveel sporen ziet de predator door de bomen het bos niet meer en is de kans op het vinden van nest klein.
Nest van tureluur met 1 ei
Nest van kluut
Handgetekende kaart en GPS
We waren nog niet van start of oplettende tellers ontdekte aan de overkant van de sloot een moeder eend, die zich goed verborgen hield tussen het gras. Tussen haar vleugels door piepten vier kleine koppies van kuikens naar buiten. De eerste foto’s werden gemaakt en het feest kon nu echt beginnen.
De linie ging van start en de spanning was te snijden, wie vindt het eerste nest? Het duurde even tot links van me geroepen werd: “Skries!” Het eerste gruttonest was een feit. Vier matgroene eieren. Door de vinder werd op enige afstand van het nest een markeerstok geplaatst met een nummer. Zo werd elk nest gemarkeerd en door Murk nauwkeurig ingetekend op een hand getekende plattegrond. Tegelijkertijd voerde Teade de Boer elk nest via GPS in, zodat het maken van fouten was uitgesloten. Check and double-check.
Murk tekent de nesten in op een kaart
Teade de Boer (rechts) met de GPS
Skries en Ljip
Nu klonk het steeds links en rechts van me: “Skries!” of “Ljip”, maar ook “Tsjirk” en “Klút”. Als niet-Fries was het voor mij op vele fronten een leerzame middag. Voor de rest van het gezelschap was het duidelijk dat het om grutto, kievit, tureluur en kluut ging. Steeds werd ook het cijfer van de genummerde markeerstok doorgegeven, stok geplaatst, nest ingetekend en met GPS ingevoerd. Een serieuze aangelegenheid. Zo werden van 14.00 tot 16.15 uur alle weilanden afgezocht en kreeg het kaartje van Murk steeds meer weg van een legpuzzel.
Tweemaal troffen we kuikens van de kievit aan
Dobbe
Bij de plas gekomen was het even een dingetje, wie zich in het water zou wagen. De eilandjes in de dobbe, dienden namelijk ook gecontroleerd te worden op nesten en de oeverzwaluwwand kon alleen vanaf het water geïnventariseerd worden. Rienk Jelle Hibma meldde zich spontaan als vrijwilliger en ondergetekende volgde in zijn voetspoor, om niets van het feest te missen. De kaplaarzen waren nu hard nodig en bleken af en toe toch niet hoog genoeg te zijn… We banjerden door de blubber en ontdekten twee nestjes van een kleine plevier met elk vier eitjes. Onwaarschijnlijk goed gecamoufleerd tussen de schelpen. Rienk telden de gegraven nestgangen van de oeverzwaluwen en kwam tot een totaal van 94. Ondertussen had de rest van ons gezelschap het laatste weideperceel geïnventariseerd.
Rienk controleert de oeverzwaluwwand, terwijl de tellers het weiland afspeuren
De oeverzwaluwwand wordt goed gebruikt
Het nest van een kleine plevier
Het eindresultaat
Vermoeid maar voldaan begaven we ons naar het bezoekerscentrum. Daar stond de koffie en skriezebier klaar. Nadat Murk de eindboekhouding had opgemaakt, maakte hij ons deelgenoot van de resultaten. Tussen haakjes zijn de aantallen van 2022 vermeld.
Slobeend 5 (6)
Krakeend 2 (0)
Wilde eend 8 (4)
Meerkoet 6 (7)
Oeverzwaluw 94 (niet geteld)
Kleine plevier 2 (1)
Kluut 11 (11)
Scholekster 2 (3)
Kievit 3 (11)
Tureluur 9 (1)
Grutto 52 (48)
De aantallen grutto’s, tureluurs, kluten en oeverzwaluwen zijn zeker bemoedigend. Heel benieuwd zijn we hoe het verdere verloop van het broedseizoen zal zijn. Koningstelling 2023 mag zeker geslaagd genoemd worden.
Murk maakt de boekhouding op
Het eindresultaat
Het bericht Koningstelling 2023 verscheen eerst op Agrarisch Natuurfonds Fryslân.