Tekst: Hans Peeters Fotografie: Astrid Kant en Otto Plantema
Op vrijdag, 8 oktober jl. overhandigden Astrid Kant en Otto Plantema het eerste exemplaar van hun nieuwe boek ‘Grutto’ aan gedeputeerde Douwe Hoogland van de provincie Fryslân. Het werd een goed bezochte en amicale bijeenkomst met veel bekende gruttofans.
Betere bescherming
De afgelopen jaren zijn al meerdere boeken over onze nationale vogel verschenen. Waarom weer een boek? Het antwoord is simpel volgens Astrid en Otto: “Dit boek is anders dan de andere. Met de talloze foto’s in het boek willen we vooral de schoonheid van de vogel laten zien. Door de lezer te raken met zowel indrukwekkende als ontroerende beelden, hopen we dat deze de volgende stap maakt naar bescherming. Uiteindelijk is dat het allerbelangrijkste; een betere bescherming en toekomst voor onze grutto.”
Broedgedrag in Nederland
Een belangrijk deel in ‘Grutto’ gaat over het broedgedrag van de soort in Nederland. Daarvoor put Astrid Kant voor een belangrijk deel uit eigen ervaring. Tijdens het broedseizoen maakt ze zoveel mogelijk uren in het veld. Op vrijwillige basis onderhoudt ze contacten met boeren. Ze inventariseert broedaantallen, beschermt de nesten, helpt de boeren en ringt de kuikens. Astrid: “Vooral het kleurringen is van essentieel belang. Daardoor zijn de kuikens in het veld individueel te herkennen en weet je waar ze uithangen. Een zo’n gekleurringd kuiken vertelt meer dan alle andere grutto’s bij elkaar. Dit jaar ringde ik er vijfenvijftig, een absoluut record. Het lukte zelfs om een voltallig legsel met vier kuikens te ringen. Kicken.”
Tussendoor kruipt Astrid, die in het dagelijkse leven mondhygiëniste is, in zelfgemaakte schuiltentjes om grutto’s en hun kuikens te fotograferen. “Die foto’s moeten bijdragen tot een betere bescherming.”
Ringen aflezen in Portugal
Samen met haar man reist ze elk jaar (helaas kon 2021 vanwege corona niet doorgaan) half februari naar Portugal. Aan de monding van de Taag verblijven daar op de rijstvelden duizenden grutto’s. Ze zijn onderweg van hun overwinteringsgebieden in West-Afrika naar de broedgebieden. Die bevinden zich vooral in Nederland. Met een huurauto struinen ze de omgeving af en proberen zoveel mogelijk gekleurringde grutto’s te ontdekken en af te lezen. Soms ontdek ik een grutto, die ikzelf als kuiken beschermd en later geringd heb. Dan weet ik dat hij het gered heeft. Zulke momenten krijg ik tranen in mijn ogen. Mijn hart ligt bij de grutto en zolang ik kan zal ik naar Portugal blijven gaan om ze daar te ontmoeten.”
De wereld rond voor grutto’s
Het was aan de monding van de Taag waar Astrid enkele jaren geleden Otto Plantema ontmoette. Ook hij is in de ban van de grutto en reist de gehele wereld af om grutto’s te fotograferen. Ook ondersteunt hij in zijn woonplaats Nederweert de weidevogelbeschermers. De geïsoleerde gruttopopulatie is hier van 350 paren in 1970 gekelderd naar nu een redelijk stabiele 20 paar. Otto: “Wat niet iedereen weet, is dat er op de wereld vier soorten grutto’s voorkomen; de rosse grutto, rode grutto, marmergrutto en onze eigen grutto Limosa limosa. Ik heb grutto’s tijdens de trek buiten Europa gefotografeerd in Afrika, India en Australië en ben er al meerdere keren voor naar Israël geweest. Het zijn indrukwekkende vogels en als je ze in grote groepen met duizenden bij elkaar ziet, is dat ronduit spectaculair. Mijn fotografenhart gaat dan open en al langere tijd wilde ik meer met mijn gruttofoto’s doen. Zo ontstond het idee om samen een boek te maken met gezamenlijke foto’s en tekst, waarin we het hele verhaal van de grutto vertellen. De Rijksuniversiteit Groningen heeft waardevol inhoudelijk advies gegeven. Als dit tot een beetje betere bescherming leidt, zijn we al blij.”
De mooiste gruttolocaties
Die bescherming heeft onze nationale vogel hard nodig. Sinds de tachtiger jaren in de vorige eeuw zijn de aantallen gekelderd van 75.000 broedparen naar 25.000 anno 2020. Afgelopen jaar was een positieve uitschieter sinds lange tijd. Dit dankzij het natte en koude voorjaar, waardoor er voor de grutto’s en hun kuikens volop voedsel te vinden was.
Met de vele uitzonderlijke foto’s in het boek ‘Grutto’ willen de auteurs de lezer raken en hopen zij iedereen tot de noodzaak van bescherming te doordringen. Zo is er een hoofdstuk opgenomen met de mooiste gruttolocaties in Nederland. Een wegwijzer voor de lezer om zelf te gaan kijken en onder de indruk te geraken van die bijzondere vogel. Een aanrader zijn de beschreven slaapplekken in het vroege voorjaar met soms duizenden grutto’s, spectaculair als de vogels opvliegen wanneer er een roofvogels opduikt.
Gruttoland in Wommels
Bij de mooiste gruttolocaties mag ons eigen Gruttoland natuurlijk niet ontbreken. In het boek dan ook enkele pagina’s met aandacht voor boer Murk en onze stichting Agrarisch Natuurfonds Fryslân.
Zo lezen we: ‘In het Friese Wommels heeft Murk Nijdam een kleinschalig en traditioneel agrarisch familiebedrijf van 44 ha. Zijn grote interesse voor weidevogels gaat ver terug en zijn kennis over weidevogelbeheer is in de loop der jaren sterk ontwikkeld. Vooral de grutto heeft zijn hart gestolen’.
Toekomst voor onze grutto
Dit najaar kwamen Astrid Kant en Otto Plantema bijeen op de gruttoboerderij van Murk Nijdam. Een bijzondere gelegenheid, waarbij we hen alle drie vroegen hoe ze de toekomst van de grutto zien.
Astrid Kant: “Ik denk niet in de toekomst, maar ik bescherm de grutto wel voor de toekomst. Niet één kuiken kan zonder bescherming. Dat houdt me op de been. Ik hou van grutto’s en opgeven is geen optie!”
Otto Plantema: “Ik maak me niet direct zorgen om de grutto. De eerstkomende tijd zal de soort in Nederland verder achteruitgaan en zal zich terugtrekken tot langjarig goed beheerde gebieden. Een goed voorbeeld daarvan is Gruttoland van Murk Nijdam. Over een aantal jaren zal het de grutto weer beter vergaan, dankzij initiatieven als het Aanvalsplan Grutto van Pieter Winsemius.”
Murk Nijdam: “Klimaatverandering is de grootste boosdoener van de achteruitgang. Daarnaast zijn er te veel nette boeren, die geen ruige stalmest en plasdras hebben. Iets wat de grutto en de andere weidevogels juist nodig hebben. De soort zal eerst nog verder afnemen, maar uiteindelijk zal het werk, zorg en aandacht van een beperkt aantal boeren renderen.”
Het boek ‘Grutto’ van Otto Plantema en Astrid Kant is in eigen beheer uitgegeven, 164 pagina’s, 250 prachtige foto’s, kaartjes en grafieken, ISBN 978 9464 069624, prijs € 27,50. Verkrijgbaar in de boekhandel, de webwinkel van Vogelbescherming en bij bol.com.
