door Hans Peeters; foto boven Henk Dikkers
Wie Gruttoland en zwaluw zegt, denkt meteen aan de oeverzwaluw. Die broeden met ruim 150 paren in de kunstmatige oeverzwaluwwand achteraan aan de plas. Vanuit de kijkhut de Swel (Fries voor zwaluw) zijn ze goed gade te slaan. Familiegenoot de boerenzwaluw broedt in de boerderij en schuur van boer Murk. De huiszwaluw, nog zo’n sierlijke verschijning, broedt niet in Gruttoland. Toch wordt hij elk jaar waargenomen.
foto Jappie Seinstra
“Meestal vliegen ze zomers boven de plas en in de nazomer, als ze op trek gaan, zien we ze hier ook,” aldus boer Murk. “Ze jagen behendig op insecten, die boven de plas vliegen. Soms zijn ze wel met tientallen bij elkaar. De huiszwaluw is een aangename verschijning en ik hoop dat ze in de toekomst hier wel gaan broeden.”
Huiszwaluwen werken aan hun bouwwerken / foto’s Lianne Otter
Meester metselaar
Vanaf april tot in mei komen de huiszwaluwen terug vanuit hun Afrikaanse winterverblijven. Met hun 20 gram zijn ze net zo zwaar als een luchtpostbrief. Tot en met augustus zijn ze druk bezig met de nestbouw en het volbrengen van meestal twee broedsels. Bekende nestplaatsen zijn tegen een ruwstenen muur, onder de overstekende dakrand. Het nest van verfijnd metselwerk verraadt vakmanschap. De zwaluwen verzamelen propjes natte klei, leem of modder op de grond en bouwen daarmee stap voor stap aan een kogelronde nestkom. Mannetje en vrouwtje huiszwaluw bouwen samen aan hun onderkomen. Strootjes en ander klein materiaal helpen de constructie nog steviger te maken. Zo’n zwaluwhuisje is opgebouwd uit soms wel 1500 van die kleipropjes. De restauratie van een bestaande nestkom vergt gemiddeld iets meer dan drie dagen. Een geheel optrekje kan in tien dagen voltooid zijn.
Huiszwaluwen verzamelen kleipropjes voor hun nesten / foto Henk Dikkers
foto Henk Dikkers
Insectenverdelger
Houd modderige plekjes op het erf dus in ere! Evenals insecten, waarvan er dagelijks duizenden in de zwaluwsneb verdwijnen. Huiszwaluwen zijn ware luchtacrobaten. Wendbaar als ze zijn, jagen ze achter insecten aan… en met succes. Eén paartje huiszwaluwen vangt in één broedseizoen maar liefst 1 miljoen insecten. Wees nou eerlijk, daar kan geen insectenverdelgingsmiddel tegen op.
Poep op je hoofd
Huiszwaluwen zijn net als boeren- en oeverzwaluwen koloniebroeders. Bij het in- en uitvliegen van hun nest laten ze regelmatig wat vallen: uitwerpselen in overvloed. Onder de nesten is het al gauw een smeerboel van jewelste. Het is bepaald niet leuk als daar je fiets onder staat of je terras ligt. Voorkom ergernis, bevestig een plank of zeil onder de nesten. Na het broedseizoen kun je die simpel verwijderen.
Plaats je fiets niet onder een zwaluwkolonie / foto Hans Peeters
Links een natuurlijk nest in aanbouw; rechts een kunstmatige zwaluwkom / foto Hans Peeters
Huiszwaluwpaspoort
Wetenschappelijke naam: Delichon urbica
Friese naam: wytgatswel
Herkenning: grootte als een boerenzwaluw, maar met kortere staart; bovenzijde staalblauw; onderzijde wit en witte stuit; man en vrouw gelijk
Formaat: lengte 13,5-15 cm; spanwijdte 26-29cm
Geluid: zang brabbelend gekwetter
Voedsel: vliegende insecten
Gedrag: leeft in groepen, is erg sociaal
Leefgebied: binnen bebouwde kom van dorpen
Nest: een zelf gemetselde nestkom; tegenwoordig ook in kunstmatige nestkommen onder overstekende dakranden
Aantal eieren: 3-6 eieren; 1-3 broedsels per jaar
Broedduur: 14-16 dagen, beide partners broeden
Vliegvlug: jongen blijven 24-25 dagen in nest
Trek: vliegt in najaar naar Afrika en komt vanaf half april terug om in Europa te broeden
Voorkomen: broedparen 70.000-100.000; overwinteraars 0. Aantallen lopen de laatste decennia hard achteruit, vanwege gebrek aan insecten en modder om te metselen
Gruttoland: tientallen als zomergast en tijdens trek
foto’s van li naar re: Henk Dikkers, Douwe Struiksma, Bennie van der Weide
Onder foto Bennie van der Weide
Het bericht Eén zwaluw maakt nog geen… verscheen eerst op Agrarisch Natuurfonds Fryslân.