door Hans Peeters; foto’s Markus Varesvuo / AGAMI
De kwartel is een soort mini-uitgave van de patrijs, die vaker gehoord dan gezien wordt. Op mooie zomerdagen kan het verdragende, maar bescheiden geluid, dag en nacht gehoord worden. Ornithologen horen hier een onomatopee in: co-tur-nix, afgeleid van de wetenschappelijke naam.
Onder de wiersen
Murk kan zich de kwartel vooral van vroeger herinneren. “In de tweede helft van de vorige eeuw was het in de zomermaanden een hele gewone verschijning. Ik zag ze vaak tijdens het stro persen, als ze zich verstopten onder de wiersen. Wiersen zijn rijen opgedroogd stro, die op de graanstoppels liggen, voordat het geperst wordt. Kwartels leiden een teruggetrokken leven en verstoppen zich graag. Onder de wiersen weten ze zich veilig en er is volop te eten”.
Bij aanhoudende regendagen zoeken kwartels vaak een drogere schuilplaats op. Zelf zag ik (Hans Peeters) eens na dagen aanhoudende regen, twee kwartels schuilen onder de luifel van een caravan op een natuurcamping.
Je zou niet verwachten dat kwartels echte trekvogels zijn. Met hun plompe lijf en korte ronde vleugels, vliegen ze tot bezuiden de Sahara in Afrika.
Geheimzinnige verschijning
Heel veel vogelaars kennen het geluid van de kwartel, maar hebben hem nooit in het wild gezien. Zo verging het ook Murk. “Toen ik voor het eerst een kwartel hoorde op mijn land, ben ik het weiland ingegaan. Ik wilde die geheimzinnige vogel natuurlijk wel eens zien. Steeds als ik hem hoorde, ging ik kijken en dan bleek de vogel zich verplaatst te hebben en riep hij weer vanaf een andere plaats. Maar gezien heb ik hem nooit.”
Het is bekend dat kwartels vertrouwen op hun schutkleur en schuilplaats. In het veld leggen ze grote afstanden te voet af en je zult ze niet gauw zien overvliegen. Kom je per ongeluk te dicht in de buurt van een kwartel, dan vliegt hij op het allerlaatste moment met veel kabaal op. Vroeger dacht men dat kwartels doof waren en je pas op het laatste moment aan zagen of hoorden komen. Niets is minder waar.
In Gruttoland is de kwartel geen jaarlijkse verschijning. Op 5 juni 2010 werd een kwartel gezien, tijdens het ringen van twee kemphaankuikens.
Kwartelpaspoort
Wetenschappelijke naam: Coturnix coturnix; Friese naam: kwartel
Herkenning: kleine hoenderachtige; grijsbruin met geelbruin gestreepte bovendelen;
Lengte: 16 – 18 cm, kleiner dan patrijs; Spanwijdte: 32 – 35 cm.
Geluid: steeds herhalend kwik-me-dit, vaker te horen dan te zien
Voedsel: plantaardig materiaal, zaden; jongen eten insecten
Gedrag: leidt teruggetrokken leven
Leefgebied: boerenlandschap met weilanden en graanakkers
Nest: op de grond, in hoge gras, droge weiden, graanakkers, klavervelden
Aantal eieren: 7 – 14 eieren, Broedduur: 17 dagen
Vliegvlug: nestvlieders
Trek: overwintert in Afrika, ten zuiden van Sahara
Voorkomen: broedparen 2000 – 4000; winteraantallen 1 – 10
Gruttoland: niet elk jaar aanwezig; op 5 juni 2010 werd 1 ex gezien; in 2021 werd 1 ex gehoord
Met dank aan fotobureau AGAMI voor het gratis beschikbaar stellen van de foto’s.
Het bericht Dove kwartel verscheen eerst op Agrarisch Natuurfonds Fryslân.